Mateusz Górniak, Urszula Honek, Paweł Kozioł, Krzysztof Umiński i Małgorzata Żarów – to według kapituły Nagrody Conrada autorki i autorzy najlepszych debiutów prozatorskich 2022 roku. Gala wręczenia statuetki odbędzie się 29 października 2023 roku – na zakończenie Festiwalu Conrada.

Nagroda Conrada, przyznawana od 2015 roku, to pierwsze polskie wyróżnienie za debiut prozatorski. Jego celem jest wspieranie nowych głosów w polskiej prozie, rozumianej szeroko – zarówno jako twórczość fabularna, jak i non-fiction. Kapituła nagrody wybrała właśnie pięć najlepszych debiutów 2022 roku.

Pierwszy z nominowanych – Mateusz Górniak – jest redaktorem „Stonera Polskiego”, a jego teksty wystawiane były m.in. w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie i w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu. Szansę na Nagrodę Conrada ma jego książka „Trash Story” (Wydawnictwo Ha!art), określana przez wydawcę jako „kołysanka dla epoki telewizji i pępkowe społeczeństwa katastrofy”. Historię początkowo poznajemy z perspektywy chłopaka z małego śląskiego miasteczka. Stopniowo pełną humoru i inwencji narrację przechwytują postaci z telewizji, przedmioty oraz śmieci – oddając w ten sposób jakąś część atmosfery współczesnej prowincji.

Urszula Honek publikowała m.in. w „Dwutygodniku”, „Piśmie”, „Tygodniku Powszechnym” i „Znaku”, a jej twórczość poetycka była wielokrotnie wyróżniana w prestiżowych konkursach. Kapituła Nagrody Conrada doceniła jej debiut prozatorski – zbiór opowiadań „Białe noce” (Wydawnictwo Czarne). Subtelnie prowadzone opowieści Honek przedstawiają świat z perspektywy mieszkańców małej beskidzkiej miejscowości, żyjących w bliskim otoczeniu przyrody. Perspektywy czasowe mieszają się tam ze sobą, a z trudnych do uchwycenia powodów codzienność staje się niepokojąca i mroczna.

Kolejny nominowany – Paweł Kozioł – to poeta, doktor nauk humanistycznych i programista specjalizujący się w dziedzinie sztucznej inteligencji i przetwarzaniu języka naturalnego. Stworzył kilka programów szachowych, m.in. Rodent, naśladujący styl gry dawnych mistrzów. Nominację do Nagrody Conrada otrzymała jego powieść „Wariant La Plata” (KIT Stowarzyszenie Żywych Poetów) nawiązująca do losów polskiej drużyny szachowej z 1939 roku. Jej członkowie zdobyli srebrny medal na olimpiadzie szachowej w Buenos Aires, jednak po tym sukcesie nie mieli dokąd wracać, bo w Polsce wybuchła wojna.

Szansę na Nagrodę Conrada ma również Krzysztof Umiński, tłumacz, scenarzysta i sędzia muay thai, a w przeszłości zawodnik tej dyscypliny. Kapituła nagrody doceniła jego „Trzy tłumaczki” (Wydawnictwo Marginesy) – opowieść o Marii Skibniewskiej, Joannie Guze i Annie Przedpełskiej-Trzeciakowskiej, trzech wybitnych autorkach przekładów klasyki światowej literatury. Umiński prezentuje warsztat, ale też niebanalne życiorysy kobiet, które – pozostając w cieniu tłumaczonych przez siebie książek – przez wiele lat kształtowały gusta polskiej inteligencji.

Małgorzata Żarów, piąta z nominowanych, pracowała jako lektorka języka angielskiego i analityczka do spraw przeciwdziałania „praniu” pieniędzy. W konkursie nominowano jej debiutancką powieść „Zaklinanie węży w gorące wieczory” (Wydawnictwo Czarne), która zdobyła już Nagrodę Literacką Gdynia. Śmiała powieść oparta jest na motywie wędrówki – w tym wypadku przez surrealną Warszawę. Autorka gra w niej z konwencjami katastrofizmu, grozy i pornografii.

Zgłoszeń do konkursu dokonywali wydawcy oraz same autorki i autorzy. Grono nominowanych wybrała kapituła, do której należą znawcy i znawczynie literatury: Urszula Chwalba (dyrektorka wykonawcza Festiwalu Conrada i kuratorka programu Kraków Miasto Literatury UNESCO), Julia Fiedorczuk (pisarka, poetka, tłumaczka i wykładowczyni), Grzegorz Jankowicz (dyrektor programowy Festiwalu Conrada) Monika Ochędowska (dziennikarka „Tygodnika Powszechnego”), Olga Stanisławska (eseistka, kuratorka i autorka reportaży) i Błażej Warkocki (krytyk literacki i wykładowca). Przewodniczącym kapituły jest profesor Michał Paweł Markowski (dyrektor artystyczny Festiwalu Conrada), a funkcję sekretarzyni nagrody sprawuje Joanna Szulborska (teatrolożka, nauczycielka akademicka i menedżerka kultury).

Gala wręczenia nagrody tradycyjnie będzie zwieńczeniem krakowskiego Festiwalu Conrada. O tym, kto zwycięży, zadecydują po połowie głosy kapituły i publiczności. Formularz jest już dostępny na stronie festiwalu – głosowanie potrwa do 27 października do godziny 23:59.

Fundatorem nagrody jest Miasto Kraków, a partnerami przedsięwzięcia są Fundacja Tygodnika Powszechnego i Krakowskie Biuro Festiwalowe – operator programu Kraków Miasto Literatury UNESCO. Zwycięzca lub zwyciężczyni konkursu otrzyma statuetkę oraz kwotę trzydziestu tysięcy złotych. Nagroda obejmuje także miesięczny pobyt rezydencjalny w Krakowie i kampanię promocyjną wyróżnionej książki na łamach „Tygodnika Powszechnego”. Dotychczasowe laureatki to Liliana Hermetz, Żanna Słoniowska, Anna Cieplak, Weronika Gogola, Olga Hund, Dorota Kotas, Elżbieta Łapczyńska i Paulina Siegień.